Γιώργος Μαυροειδής, Κυπαρισσία άρθρο από Μάρτιος του 2016
1.Αρχή της Τουρκοκρατίας.
………….29 Μαιου 1453………...
Η Πόλις εάλω.
Μπροστά στην Πύλη του Ρωμανού ο Αυτοκράτορας κείται νεκρός μαζί με το στρατό του. Η απάντησή του στην πρόταση του Μωάμεθ για παράδοση με ευνοϊκούς όρους έτσι ώστε να γλιτώσουν τη ζωή και την κινητή περιουσία οι άρχοντες οι σημαντικοί του τόπου, έμεινε στην ιστορία ως μνημείο ανδρείας αντάξιο του «μολών λαβέ» των τριακοσίων που πολλούς αιώνες νωρίτερα στις Θερμοπύλες έφραξαν με τα κορμιά τους δρόμο στην πολυπληθή στρατιά του Πέρση Μεγάλου Βασιλιά.
Το μεν τη πόλιν σοι δούναι ,ουκ εμον έτσι ουκ άλλου των κατοικούντων ενταύθα. Κοινή γαρ γνώμη ,πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμε ,μη φειδομενοι της Ζωής ημών.
Ξέπλυνε ο Κωνσταντίνος ,για πάντα με τον ανδρείο θανατό του, οσα κρίματα βαραιναν το γένος των Δραγάσηδων ,ύψωσε στην αθανασία το όνομα των Παλαιολόγων…
Η Πόλις εάλω … και το σκοτάδι της Τουρκοκρατίας σκέπασε τη Βασιλεύουσα.
Τρεις μέρες κράτησε η λεηλασία και η αρπαγή,τρεις μέρες έδωσε αδεια ο Σουλτάνος ,στο λεφούσι των Οθωμανών που διψασμένο για για πλούτο και σάρκα γυναίκεια διαγούμιζε την ηττημένη βασιλεύουσα. Κι αφού χόρτασαν οι βασιβουζούκοι και πήραν την πληρωμή τους για την πολυήμερη ταλαιπωρία τους έξω απ τα τείχη, ήρθε η ώρα να διαβεί ο Σουλτάνος Μωάμεθ ο Δεύτερος τη Χρυσή πύλη καβάλα στο άλογο του .
Ήταν περήφανος για ο κατορθωμά του. Ελαχε σε αυτόν ,το Σουλτάνο των Οσμανλήδων Τούρκων η χαρά να μπει στην Πόλη και να στήσει τα μπαϊράκια του στα ανάκτορα των Βλαχερνών ,μένοντας εκτοτε γνωστός ως «Μωάμεθ ο Πορθητής».
Έφερε ένα γύρω το ματι ,χαιδεψε με το βλέμμα τα πανυψηλα τειχη , τα ερειπια που κάπνιζαν και τις ομάδες των σκλάβων που τους εσερναν δεμένους στις σκηνες των αξιωματούχων. Αιχμάλωτοι άρχοντες που θα πληρωναν ακριβα λυτρα οι συγγενεις και φίλοι για να τους ελευθερώσουν, αρχόντισσες που θα στολιζανε τα χαρέμια των Πασαδων και του ιδιου του Σουλτάνου και παιδόπουλα αναθρεμμένα στα πούπουλα που θα έπιαναν καλή τιμή στα παζαρια της Ανατολής.
-Άφεριμ ,ειπε ο Μωάμεθ! Καλώς εχει.
Η μάχη κερδήθηκε.Η παλαι ποτε κραταια αυτοκρατορία είναι δική μας.Η νέα Ρώμη γονατισε στην ορμή του Ισλάμ. Η Ασια το θεμα της το Διδυμοτειχο όλα ειχαν υποκυψει στη ακατασχετη ορμή των Οθωμανών.
Όλα ; Όχι και όλα.
Κάπου σε μια γωνια της αχανούς αυτοκρατορίας τρεμόπαιζε ακόμα μια σπίθα από την παλιά αίγλη του Βυζαντίου.Το δεσποτάτο του Μυστρά, το Αναπλι κι ακομα η Αρκαδιά με το καστρο της εμεναν ακομα εξω από την εξουσία του Σουλτάνου.Κι αυτό ηταν κατι που δεν μπορουσε να το ανεχτεί .Αυτά τα κάστρα τα ‘νοιωθε σαν τριβόλια ενοχλητικά κι επικίνδυνα μέσα στο κορμί της κραταιάς αυτοκρατορίας του .
H Ρωμανία επάρθεν…
Δεν αργησε φυσικά να φτασει και στα αυτιά του Θωμα Παλαιολόγου που διαφέντευε το κάστρο της Αρκαδιάς και όλη την περιοχή μεχρι την Δημητσάνα , την Καρύταινα τη Γλαρέντζα, όλη σχεδον τη Δυτική και κεντρική Πελοπόννησο. Ο Δεσπότης Θωμάς ήταν σφόδρα προβληματισμένος. Ήταν φανερό πως μετά την πτώση της Βασιλεύουσας γρήγορα θα έφτανε και η δική του ώρα, να αντικρίσει ξανά με το σπαθί στο χεριά τις ορδές των Τούρκων .Επρεπε επιτελους να παψουν οι διαμαχες με τον αδελφό του Δημήτριο και να κοιτάξουν να προστατευσουν το Δεσποτάτο.Ηταν ήδη φορου υποτελεις στους Οθωμανους μα τουλαχιστον ειχαν την αυτονομία τους .
Ευτυχώς για τον Τούρκο και δυστυχώς για τους κατοίκους τους Μοριά,οι άνθρωποι που τους ελαχε να οριζουνε τις τύχες του Δεσποτάτου εκεινες τις μέρες, στάθηκαν "λίγοι" για το έργο που ειχαν αναλάβει. Γιατι η αλήθεια είναι ότι οι δυο του αδελφοι ο Δημητριος απο το καστρο του Μυστρα και ο Θωμας από την Αρκαδιά, αντι να κοιτάξουν να περισώσουν ότι μπορούσε να σωθεί από την Αυτοκρατορία την ώρα μαλιστα που δειλά ανετειλε το φως της αναγένησης, αναλώνονταν στις μεταξύ τους έριδες για τη νομή της εξουσίας.
Ο Δημήτριος που ειχε στην εξουσια του το Μυστρα και την Ανατολικη Πελοπονησσο εψαχνε να βρει συμαχιες στους Τουρκους προκειμενουν να διατηρησει το θρόνο του ενώ ο Θωμας συνεργαζοταν με τους Δυτικούς .
Πρώτο, έπεσε το μετά από μεγάλο αγώνα το Εξαμίλι ,η πόρτα του Μοριά, που έφραζε με το τείχος του τον Ισθμό από άκρη σ’ άκρη. Το είχε επισκευάσει ο Κωνσταντίνος όταν ήταν διοικητής του Μιστρά. Κατέστρεψε το τείχος ο Τουραχάν και ύστερα ανηφόρισε ακάθεκτος προς την Αρκαδία, πέρασε την Τρίπολη και ύστερα κατέβηκε στον κάμπο της Μεσσηνίας. Οι Τούρκοι ,καβαλαραίοι και πεζοί, σάρωσαν όλα τα υπόλοιπα σημεία αντίστασης που συνάντησαν στο διάβα τους κατεβαίνοντας προς το Νοτιά μέχρι που έφτασαν στην Τριφυλία.
Η πρώτη συνάντηση των Τριφυλίων με τους Τούρκους έγινε στο Σιδερόκαστρο. Αρχηγός των Ελλήνων ο Θωμάς Παλαιολόγος Αδελφός του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Ο Θωμάς κρατούσε το κάστρο της Αρκαδιας όπως έλεγαν τότε την Κυπαρισσία. Οι Τριφύλιοι με αρχηγό τον Θωμά Παλαιολόγο πολέμησαν γενναία και με πείσμα. Η μάχη έγινε στο Σιδηρόκαστρο που δικαίωσε το όνομά του "Σιδερένιο Κάστρο". Το Σιδηρόκαστρο άντεξε κι ήταν το μόνο κάστρο που δεν έπεσε σε Τούρκικα χέρια σε εκείνη την επιδρομή.
Αλλά η νίκη ήταν μόνο προσωρινή.
Το 1459 ο ίδιος ο Σουλτάνος Μωάμεθ κατέβηκε για να καθυποτάξει οριστικά την Πελοπόννησο. Όποια πόλη έφερνε αντίσταση καιγόταν και οι κάτοικοι της σφάζονταν ανηλεώς .Και σε λίγο καιρό το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου μαζί και Τριφυλία είχαν υποταχθεί στον Σουλτάνο. Η αυτοκρατορία κατακερματισμένη παρέπαιε και λίγο λίγο έπεφτε στα βαθιά σκοτάδια της σκλαβιάς, φευ την ώρα που η Ευρώπη δειλά, άρχιζε να βγαίνει από τα σκοτάδια του δικού της Μεσαίωνα .Όσοι σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων είχαν απομείνει στα λίγα ελεύθερα κομμάτια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας έφυγαν για τη Δύση. Έσβησε ξαφνικά πάνω στην ακμή του το έργο του νεοπλατωνικού Πλήθωνα του Γεμιστού,έκλεισε η σχολή του στο στο Μιστρά και βουβάθηκε η πλειάδα των καλλιτεχνών, ζωγράφων αγιογράφων συγγραφέων που δρούσαν στο Βυζάντιο και παρακολουθούσαν τα ρεύματα της τέχνης και της επιστήμης Ήταν η εποχή εποχή που οι σοφοί ανέσκαφταν τις αρχαίες σκοροφαγωμένες περγαμηνές των αρχαίων φιλοσόφων και ποιητών και στους μέσα άμβυκες των αλχημιστών ζυμωνόταν και σιγόβραζε η αυγή του σύγχρονου κόσμου.
Το 1460 ο τελευταίος των Παλαιολόγων ο Θωμάς εγκαταλείπει την Αρκαδιά στα χέρια των Τούρκων και αναχωρεί για την Ιταλία .Τότε είναι που αρχίζει η πρώτη Τουρκοκρατία.
 |
Κυπαρισσία (Αρκαδιά) |
Ας ακούσουμε τον ιστορικό Μίλερ:
Η μια πόλη μετά την άλλη άνοιγαν τις πόρτες τους στους επιδρομείς. Στην Κυπαρισσία έδρα του Δεσπότη Θωμά Παλαιολόγου και τα περίχωρα της οι Τούρκοι συγκέντρωσαν 10.000 ανθρώπους οι όποιοι στάλθηκαν να κατοι-κήσουν στην Κωνσταντινούπολη που είχε ερημώσει μετά από την κατάληψη της από τους Τούρκους.
Στην Τριφυλία έγιναν αμέσως μετά τον ερχομό των Τούρκων πολλές εξεγερσεις με τη βοήθεια των Ενετών που κρατούσαν την Μεθώνη και Κορώνη. Από τους πιο διάσημους Τριφύλιους επαναστάτες εκείνης της εποχής ήταν ο οπλαρχηγός Πέτρος Μπούας .
Την περίοδο από το 1460 μεχρι το μέχρι το 1715 αρκετές φορές η Τριφυλία άλλαξε δυνάστες άλλοτε είχε τους Ενετούς και άλλοτε τους Τούρκους
Την περίοδο από το 1460 μεχρι το μέχρι το 1715 αρκετές φορές η Τριφυλία άλλαξε δυνάστες άλλοτε είχε τους Ενετούς και άλλοτε τους Τούρκους
2.Η τελική κατάκτηση της Τριφυλίας από τους Τούρκους.
Από το 1687 μέχρι το 1715 η Μεθώνη ,η Κορώνη ,η Τριφυλία και πολλά άλλα μέρη της Πελοποννήσου ανήκαν στη επικράτεια της Βενετίας, της Γαληνότατης Δημοκρατίας της Βενετίας οπως την ονόμαζαν επίσημα. Εκείνα τα χρόνια στην Αδριατική και το Ιόνιο πηγαινοέρχονταν οι γαλέρες της Γαληνότατης που στα άρμπουρά τους ανέμιζαν αυθάδικα τα λάβαρα με τον Λέοντα του Αγιου Μάρκου.Ταξιδευν απο την Βενέτσια στους Άγιους τόπους ,μεταφέροντας προσκυνητές που πληρώναν μια περιουσία για να κάνουν το τάμα τους όπως ηταν τότε η συνήθεια,να προσκυνήσουν τον Πανάγιο τάφο και "έπιαναν" για ανεφοδιασμό στη Κορώνη .Ήταν Σκάλα όπως λένε στη γλώσσα της θάλασσας αυτό το λιμάνι, η σημαντικότερη σκάλα στο δρόμο για τη Ανατολή που την κρατούσαν ακόμα χριστιανικά χέρια.Στο γυρισμό οι γαλέρες φορτώναν τυρί ,μετάξι αλλά κυρίως λάδι και κρασί μέσα στα μεγάλα πιθάρια τις Ζάρες που μέχρι πρόσφατα ήταν σε χρήση σε ολη τη Μεσσηνια και τα πουλούσαν με μεγάλο κέρδος στα λιμάνια της Ιταλίας και Δαλματίας .
Εκείνα τα χρόνια έζησε ο Αθανάσιος Χριστιανουπόλεως που σήμερα είναι ο Πολιούχος Άγιος της Κυπαρισσίας.
Στα χρόνια του λέγεται ότι χτίστηκε ο κήπος, δίπλα στον Ιερό Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου. Σήμερα εκεί βρίσκεται το δεύτερο νηπιαγωγείο Κυπαρισσίας.
 |
| Η πύλη στον " κήπο του Δεσπότη" απομεινάρι μεγαλύτερου κτιριακού συγκροτήματος δίπλα στον ιερο ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου , μητροπολιτικού ναού τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας. |
"Αγια Σωτηρα στο Μοριά και Αγια Σοφια στην Πόλη" έλεγαν και λένε ακόμα σήμερα θέλοντας να εξάρουν το μεγαλείο του Ναού που κάποτε υπήρξε μητροπολιτικός Ναός της Ολυμπίας και Τριφυλίας, χτισμένος στα χρόνια του Αλεξιου Κομνηνού τον 11ο αιώνα. . `
 |
| Ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ¨Αγια Σωτήρα" στο χωριό Χριστιάνοι Τριφυλίας εργο μαλλον του 11ου μ.χ αιώνος επι δυναστείας Κομνηνών. |
Αρκαδία (Σημερινή περιφερεια Κυπαρισσίας). Η χώρα αύτη είνε η τερπνότατη των άλλων, κατά την τοποθεσίαν, έχει αέρα υγιεινότατον και πλήθος ποσίμων υδάτων. Εντάυθα η πόλις Σολιμάνον (το Σουλιμά) λεγομένη, της οποίας οι κάτοικοι είνε [.]μίλητοι και απηνείς, οι δε της κωμοπόλεως ενδύονται σεμνώς και πραγματεύονται.
Προϊόντα. Σίτος, γεννήματα, οίνος, λάδι, μαλλί πολύ, τυρί, κηρί, μέλι, μέταξα, βαμβάκι, λινάρι, τομάρια, βαλανίδι, ζώα παντοειδή και μάλιστα πρόβατα
Την προσπάθεια των Βενετών να διατηρήσουν την εξουσία τους στη Νότια Πελοπόννησο συμπεριλαμβανομένης και της Τριφυλίας συνέδραμαν και πολλοί Έλληνες .Υπηρέτησαν ως μισθοφόροι στο στρατό των Βενετών στους σκληρούς και μακροχρόνιους πολέμους τους κατά των Τούρκων.Οι Βενετοί μετά την αποχώρηση τους από την Ελλάδα όταν έπεσε πια ολοκληρωτικά στους Οθωμανούς πήραν μαζί τους χιλιάδες από αυτούς τους Έλληνες Μισθοφόρους για να πολεμήσουν σε άλλους πόλεμους που συντάρασσαν τότε την Ευρώπη. Είναι οι περίφημοι –stratioti-έτσι μετέφεραν στη γλώσσα τους οι Λατίνοι τη λέξη στρατιώτης πολλοί μάλιστα ήταν Αρβανίτες εγκατεστημένοι στα Σουλιμοχωρια πρόγονοι των γνωστών Ντρέδων. Οι Αρβανιτες αυτοί ,ηταν από τότε γνωστοί για το πολεμικό τους πνεύμα , .Δωριείς του Νεου Ελληνισμού τους προσφωνεί ο γνωστός συγγραφέας Μπιρης κι όχι άδικα .
Καθώς δεν ήταν δυνατόν να επιστρέψουν στον Τουρκοκρατούμενο Μοριά οι Ιταλοί τους εγκατέστησαν στην Σικελία και στην Κάτω Ιταλία όπου υπήρχαν ήδη πολλές ελληνικές και αρβανίτικες κοινότητες. Στην περιοχή του Παλέρμο την Piana dei Greci ακόμα και σήμερα υπάρχουν απόγονοι αυτών των εκπατρισμένων Ελλήνων μισθοφόρων από βενετοκρατούμενες περιοχές όπως η Τριφυλία
Ο Ιταλός Σανούτο γράφει την εντύπωση που του προξένησε η εμφάνιση αυτών των Ελλήνων μισθοφόρων στο Λίντο τον Απρίλιο του 1482:
 |
| Στρατιώτης (Stradioti) |
Στις 22 Απριλίου του 1482 έφθασε το πρώτο πλοίο από την Κορώνη που μετέφερε επτά στρατιώτες του ιππικού. Μόλις αυτοί βγήκαν στο Λίντο έκαναν τη συνηθισμένη παρέλαση μπροστά σε άπειρο πλήθος που θαύμαζε τη γρηγοράδα των αλόγων και την τέχνη των καβαλαρέων. Οι Στρατιώτες είναι Έλληνες και φορούν φαρδιές κάπες και ψηλούς σκούφους, στο πλευρό κρεμούν σπαθί (πάλα) τρέχουν σαν πουλιά και μένουν αδιάκοπα πάνω στα άλογά τους ,τα οποία δεν βόσκουν χορτάρι όπως τα ιταλικά. Συνηθισμένοι σε επιδρομές συνεχώς λεηλατούν την Πελοπόννησο –εννοείται την τουρκοκρατούμενη Πελοπόννησο-.Είναι άριστοι στις μάχες κατά των Τούρκων ,διοργανώνουν άριστα τις επιδρομές και τις λεηλασίες .Ρίχνονται ξαφνικά και ταχύτατα κατά του εχθρού και είναι πιστοί στους αρχηγούς τους. Δεν αιχμαλωτίζουν αλλά κόβουν κεφάλια ,παίρνοντας κατά τη συνήθειά τους ένα δουκάτο για το καθένα. Τρώνε λίγο και ευχαριστιούνται με ότι λάχει ,περιποιούνται δε πολύ τα άλογα τους.
Η Κορώνη ήταν βενετική κτήση και το μοναδικό λιμάνι απ όπου οι Έλληνες από όλη την Τριφυλία και τη Μεσσηνία μπορούσαν να ταξιδέψουν για τη δύση .
Μα όταν την κατέλαβαν κι αυτή οι Τούρκοι ήρθε η πλήρης απομόνωση κι άνθρωποι απέμειναν κλεισμένοι ο καθενός στο τόπο του και στο βουνά του χωρίς πληροφορίες για τον κόσμο που προχωρούσε σιγά σιγά προς το φως του πολιτισμού.
Δυο λόγια του Κολοκοτρώνη για το πώς έβλεπαν τον κόσμο οι άνθρωποι των καιρό της Τουρκοκρατίας :
Εις τον καιρόν μου το εμπόριον ητον πολλά μικρόν και τα χρήματα σπάνια…Η κοινωνία των Ανθρώπων ήταν μικρή ,ευρίσκονταν άνθρωποι όπου δεν εγνώριζαν άλλο χωριό μιαν ώρα μακρύτερα από το δικό τους. Την Ζάκυνθο την ενόμιζον τόσον μακριά όσον νομίζομε εμείς σήμερον την Αμερική.
3.Οι Κλέφτες και Κάποι του Μοριά
Οι ένοπλοι όπου απέμειναν στο Μοριά με τα τη αποχώρηση των Βενετών και των Ελλήνων που τους ακολούθησαν, ήταν η μαγιά της κλεφτουριάς. Γυμνασμένοι στα όπλα και στην στρατιωτική ζωή οι πρώτοι Κλέφτες βρήκαν καταφύγιο στα βουνά και στα δυσπρόσιτα μέρη . Χτυπούσαν τους Τούρκους όπου τους έβρισκαν και άρπαζαν ότι μπορούσαν για την επιβίωση τους, Καταφύγιο τους ,τα μοναστήρια και τα μαντριά. Αργότερα βγήκαν κι άλλοι στο βουνό είτε γιατί δεν άντεχαν τη ζωή του ραγιά και τη φορολογία είτε γιατί καταδιώκονταν για διαφόρους λόγους από τους Τούρκους.Στην περιοχή της Τριφυλίας σημαντικά κεντρα ανάπτυξης του φαινομένου των κλεφτών ηταν τα Κοντοβούνια και τα Σουλιμοχώρια.
Τα Κοντοβούνια είναι μία περιοχή της Τριφυλίας με χαμηλά συνεχόμενα βουνά, πού αρχίζει 25 χλμ. ανατολικά της Κυπαρισσίας και εκτείνεται προς ανατολάς μέχρι το βουνό της 'Ιθώμης και προς νότον μέχρι τα ορη Κυπαρισσίας.Περιλαμβάνει την περιοχή του 'Αετού, Τριπύλης και 'Ιθώμης. Έπί Τουρκοκρατίας ήσαν μία από τιςς τέσσερεις περιφέρειες, στις ιοίες διαιρείτο το βιλαέτι Αρκαδίας (Κυπαρισσίας).Οι περιοχές αυτές ονομάζονταν Κόλια και ηταν οι εξης . Το Κόλι τών Κοντοβουνίων περιελάμβανε τά χωριά Άετό, Βαριμπόπι (τώρα Μοναστήρι), Βιδίσοβα (τώρα Δροσοπηγήν), Βούταινα, Μποντιάν (τώρα Μάλθην), Σαπρίκι (τώρα Μεταξάδαν), Λαντζουνάτου, Σελά και άλλα, συολικά 32, οπου ονομάζονταν από το λαό τά μεν του Άετοϋ Άετοχώρια, τά δέ τηςΤριπύλης Τριπυλοχώρια. Τά άλλα διαμερίσματα (κόλια) τοϋ βιλαετίου της Αρκαδιάς ήταν : της 'Αρκαδίας ή του Κάμπου, του Σουλιμα και της Ζούρτσας.
«Η ορεινή μορφή του τόπου και η άγρια φύση του,η θεση του μακριά από την έδρα των Οθωμανικών αρχών, σχετικά μεγάλη απόσταση από τον δρόμο που οδηγούσε από την Κυπαρισσία στην Τριπολιτσά και στην Καλαμάτα ,ευνόησαν την ανάπτυξη ενός αξιολογου πυρήνα αρειμάνιων Κλεφτών οι οποίοι ειχαν τα καταφύγιά τους και εβρισκαν περιθαλψη από τους καλογήρους της μονής Βουλκάνου της Ιθώμης.
Η ιστορία και η παράδοση διέσωσε τα ονόματα λίγων Κοντοβουνησίων Κλεφτών και μερικά στοιχεία για τη δράση και το τελος τους.
Αναφέρονται κατά τα τέλη του 18ου αιώνος και τις αρχές του 19ου Καπος και Κλέφτης Γεώργιος Κοσμά Μπέλκος άπο τον Άετόν , οι αδελφοί του Σταματέλος ή Κουτσοσταματέλος και Κουρεμπανάς, ό αδελφός του ή πρωτεξάδελφός του Γεωργακίας, θείος του Μητρός ή Μητροκωνσταντής Σεργίνης άπό τήν Βιδίσοβαν, ό Νικολούλιας άπό τό Λαντζουνάτου της Τριπύλης, ό Δημητράκης Κόντος ή Μπουχανας άπό τήν Τριπύλην, ό Μητρός Ντόγκας από τό Βαριμπόπι, ό Παναγιώτης Τόγκας, ό 'Ιωάννης Καλαμπόκης άπό τήν Μποντιάν, ό 'Αναστάσιος Γυφτάκης άπό τό Σελά, οι πέντε αδελφοί Γκότση, — 'Ιωάννης, Γεώργιος, 'Αθανάσιος, Κωνστ. και'Αναγνώστης — και άλλοι . (Σωτ. Θ. Λυριτζή Έπιτ. Γυμνασιάρχου, Κλέφται και Κάποι των Κοντοβουνίων κατά τας αρχάς του ιθ' αιώνος Περιοδικό Παρνασός (Οκτώβριος - Δεκεμβριος 1980)Μετγραμμένο στη Δημοτική απο τον συντάκτη του παρόντος.
Όταν είχαν τη δυνατότητα αποκτούσαν μια κάποια νομιμότητα, προσφέροντας στρατιωτικές υπηρεσίες, στους μεγάλους Έλληνες γαιοκτήμονες και ονομάζονταν Κάποι. Οι Κάποι ήταν ένα είδος μισθοφόρων που συγκροτούσαν ιδιωτικούς στρατούς και αυτή η υπηρεσία ονομαζόταν καπηλίκι.
Για αυτό και το όνομα Κάπος είναι τόσο διαδεδομένο στην Πελοπόννησο και κι ιδιαίτερα στην Τριφυλία .Ήταν η φρουρά των Ελλήνων προεστών που χρησιμοποιούσαν αυτά τα ένοπλα αποσπάσματα για την υπεράσπιση της ζωής και των συμφερόντων τους. Και όταν για διάφορους λόγους οι Κάποι έρχονταν σε σύγκρουση με τους εργοδότες τους έβγαιναν πάλι Κλέφτες στα βουνά παρέχοντας προστασία στους βοσκούς και στους ξωμάχους .
Συχνά ,οι Κλέφτες συγκρούονταν με τούρκικα στρατεύματα που προσπαθούσαν να επιβάλουν το νόμο .Λήστευαν τους εκπροσώπους της διοίκησης που γύριζαν στα χωριά να συγκεντρώσουν τους φόρους από τον ταλαίπωρο κόσμο της υπαίθρου και γενικά ήταν παρακώλυαν το έργο της Οθωμανικής διοίκησης. Λόγω της δράσης των Κλεφτών πολλά χωριά αποκτούσαν μια πρόσκαιρη σχετική αυτονομία από τις βουλές των Τουρκικών αρχών και η επιβολή του νόμου και της φορολογίας ατονούσε.
Βυδίσοβα και Σουλιμά ,Χαράτσι δεν πληρώνουν (Σταθ.Κακκουτης ,Μοραιτικα και άλλα δημοτικά τραγούδια)
Αυτή η αίσθηση ελευθερίας που υπήρχε στα μέρη που διαφέντευαν οι Κλέφτες τους έκανε αγαπητούς στους ορεσίβιους, τσοπάνηδες και γεωργούς και για αυτό τα ορεινά απρόσιτα χωριά ήταν το ασφαλέστερο καταφύγιό τους.
Οι Πετιμεζαίοι και οι Κολοκοτρωναίοι ήταν μεγάλες οικογένειες Κλεφτών και Κάπων στην Αρκαδία .Μα και Τριφυλία έδωσε πολλούς διάσημους κλέφτες που δόξασαν το όνομα τους και το όνομα του χωριού τους. Οι περισσότεροι χάθηκαν ,χαλάστηκαν όπως έλεγαν τότε τον άδικο θάνατο, συχνά με φριχτά μαρτύρια από τους Τούρκους.
Από τους πρώτους κλέφτες που βγήκαν στα βουνά αμέσως μετά το 1715 που έφτασαν οριστικά οι Τούρκοι ,ήταν ο Μάρκος Ντάρας από το Ψάρι.
Ήταν ψηλός πουρναρόκορμος με δασιά γένια και φορούσε φέρμελη πλουμισμένη κι άρματα στολισμένα και βαριά, γράφει ο Σπύρος Μελάς. Είχε στις διαταγές του ,το Μαντά από την Πάτρα και τον Περίβολο από τα Καλάβρυτα. Στο μπουλούκι του είχε και τον Μποτσικα Κολοκοτρώνη. Γιος του Μπόσικα ήταν ο Γιάννης Κολοκοτρώνης ο πάππους του γέρου του Μοριά. Ο Ντάρας σκοτώθηκε σε ενέδρα από δολοφόνο που είχαν πληρώσει οι Τούρκοι. Νωρίτερα είχαν σκοτωθεί ο Περίβολος και Μαντας. Το θάνατο του Ντάρα εκδικήθηκε αργότερα ο Αναγνώστης Ριπεσιώτης.
3.Οι Κλέφτες και Κάποι του Μοριά
Οι ένοπλοι όπου απέμειναν στο Μοριά με τα τη αποχώρηση των Βενετών και των Ελλήνων που τους ακολούθησαν, ήταν η μαγιά της κλεφτουριάς. Γυμνασμένοι στα όπλα και στην στρατιωτική ζωή οι πρώτοι Κλέφτες βρήκαν καταφύγιο στα βουνά και στα δυσπρόσιτα μέρη . Χτυπούσαν τους Τούρκους όπου τους έβρισκαν και άρπαζαν ότι μπορούσαν για την επιβίωση τους, Καταφύγιο τους ,τα μοναστήρια και τα μαντριά. Αργότερα βγήκαν κι άλλοι στο βουνό είτε γιατί δεν άντεχαν τη ζωή του ραγιά και τη φορολογία είτε γιατί καταδιώκονταν για διαφόρους λόγους από τους Τούρκους.Στην περιοχή της Τριφυλίας σημαντικά κεντρα ανάπτυξης του φαινομένου των κλεφτών ηταν τα Κοντοβούνια και τα Σουλιμοχώρια.
Τα Κοντοβούνια είναι μία περιοχή της Τριφυλίας με χαμηλά συνεχόμενα βουνά, πού αρχίζει 25 χλμ. ανατολικά της Κυπαρισσίας και εκτείνεται προς ανατολάς μέχρι το βουνό της 'Ιθώμης και προς νότον μέχρι τα ορη Κυπαρισσίας.Περιλαμβάνει την περιοχή του 'Αετού, Τριπύλης και 'Ιθώμης. Έπί Τουρκοκρατίας ήσαν μία από τιςς τέσσερεις περιφέρειες, στις ιοίες διαιρείτο το βιλαέτι Αρκαδίας (Κυπαρισσίας).Οι περιοχές αυτές ονομάζονταν Κόλια και ηταν οι εξης . Το Κόλι τών Κοντοβουνίων περιελάμβανε τά χωριά Άετό, Βαριμπόπι (τώρα Μοναστήρι), Βιδίσοβα (τώρα Δροσοπηγήν), Βούταινα, Μποντιάν (τώρα Μάλθην), Σαπρίκι (τώρα Μεταξάδαν), Λαντζουνάτου, Σελά και άλλα, συολικά 32, οπου ονομάζονταν από το λαό τά μεν του Άετοϋ Άετοχώρια, τά δέ τηςΤριπύλης Τριπυλοχώρια. Τά άλλα διαμερίσματα (κόλια) τοϋ βιλαετίου της Αρκαδιάς ήταν : της 'Αρκαδίας ή του Κάμπου, του Σουλιμα και της Ζούρτσας.
«Η ορεινή μορφή του τόπου και η άγρια φύση του,η θεση του μακριά από την έδρα των Οθωμανικών αρχών, σχετικά μεγάλη απόσταση από τον δρόμο που οδηγούσε από την Κυπαρισσία στην Τριπολιτσά και στην Καλαμάτα ,ευνόησαν την ανάπτυξη ενός αξιολογου πυρήνα αρειμάνιων Κλεφτών οι οποίοι ειχαν τα καταφύγιά τους και εβρισκαν περιθαλψη από τους καλογήρους της μονής Βουλκάνου της Ιθώμης.
Η ιστορία και η παράδοση διέσωσε τα ονόματα λίγων Κοντοβουνησίων Κλεφτών και μερικά στοιχεία για τη δράση και το τελος τους.
Αναφέρονται κατά τα τέλη του 18ου αιώνος και τις αρχές του 19ου Καπος και Κλέφτης Γεώργιος Κοσμά Μπέλκος άπο τον Άετόν , οι αδελφοί του Σταματέλος ή Κουτσοσταματέλος και Κουρεμπανάς, ό αδελφός του ή πρωτεξάδελφός του Γεωργακίας, θείος του Μητρός ή Μητροκωνσταντής Σεργίνης άπό τήν Βιδίσοβαν, ό Νικολούλιας άπό τό Λαντζουνάτου της Τριπύλης, ό Δημητράκης Κόντος ή Μπουχανας άπό τήν Τριπύλην, ό Μητρός Ντόγκας από τό Βαριμπόπι, ό Παναγιώτης Τόγκας, ό 'Ιωάννης Καλαμπόκης άπό τήν Μποντιάν, ό 'Αναστάσιος Γυφτάκης άπό τό Σελά, οι πέντε αδελφοί Γκότση, — 'Ιωάννης, Γεώργιος, 'Αθανάσιος, Κωνστ. και'Αναγνώστης — και άλλοι . (Σωτ. Θ. Λυριτζή Έπιτ. Γυμνασιάρχου, Κλέφται και Κάποι των Κοντοβουνίων κατά τας αρχάς του ιθ' αιώνος Περιοδικό Παρνασός (Οκτώβριος - Δεκεμβριος 1980)Μετεγραμμένο στη Δημοτική απο τον συντάκτη του παρόντος.
Όταν είχαν τη δυνατότητα αποκτούσαν μια κάποια νομιμότητα, προσφέροντας στρατιωτικές υπηρεσίες, στους μεγάλους Έλληνες γαιοκτήμονες και ονομάζονταν Κάποι. Οι Κάποι ήταν ένα είδος μισθοφόρων που συγκροτούσαν ιδιωτικούς στρατούς και αυτή η υπηρεσία ονομαζόταν καπηλίκι.
Για αυτό και το όνομα Κάπος είναι τόσο διαδεδομένο στην Πελοπόννησο και κι ιδιαίτερα στην Τριφυλία .Ήταν η φρουρά των Ελλήνων προεστών που χρησιμοποιούσαν αυτά τα ένοπλα αποσπάσματα για την υπεράσπιση της ζωής και των συμφερόντων τους. Και όταν για διάφορους λόγους οι Κάποι έρχονταν σε σύγκρουση με τους εργοδότες τους έβγαιναν πάλι Κλέφτες στα βουνά παρέχοντας προστασία στους βοσκούς και στους ξωμάχους .
Συχνά ,οι Κλέφτες συγκρούονταν με τούρκικα στρατεύματα που προσπαθούσαν να επιβάλουν το νόμο .Λήστευαν τους εκπροσώπους της διοίκησης που γύριζαν στα χωριά να συγκεντρώσουν τους φόρους από τον ταλαίπωρο κόσμο της υπαίθρου και γενικά ήταν παρακώλυαν το έργο της Οθωμανικής διοίκησης. Λόγω της δράσης των Κλεφτών πολλά χωριά αποκτούσαν μια πρόσκαιρη σχετική αυτονομία από τις βουλές των Τουρκικών αρχών και η επιβολή του νόμου και της φορολογίας ατονούσε.
Βυδίσοβα και Σουλιμά ,Χαράτσι δεν πληρώνουν (Σταθ.Κακκουτης ,Μοραιτικα και άλλα δημοτικά τραγούδια)
Αυτή η αίσθηση ελευθερίας που υπήρχε στα μέρη που διαφέντευαν οι Κλέφτες τους έκανε αγαπητούς στους ορεσίβιους, τσοπάνηδες και γεωργούς και για αυτό τα ορεινά απρόσιτα χωριά ήταν το ασφαλέστερο καταφύγιό τους.
Οι Πετιμεζαίοι και οι Κολοκοτρωναίοι ήταν μεγάλες οικογένειες Κλεφτών και Κάπων στην Αρκαδία .Μα και Τριφυλία έδωσε πολλούς διάσημους κλέφτες που δόξασαν το όνομα τους και το όνομα του χωριού τους. Οι περισσότεροι χάθηκαν ,χαλάστηκαν όπως έλεγαν τότε τον άδικο θάνατο, συχνά με φριχτά μαρτύρια από τους Τούρκους.
Από τους πρώτους κλέφτες που βγήκαν στα βουνά αμέσως μετά το 1715 που έφτασαν οριστικά οι Τούρκοι ,ήταν ο Μάρκος Ντάρας από το Ψάρι.
Ήταν ψηλός πουρναρόκορμος με δασιά γένια και φορούσε φέρμελη πλουμισμένη κι άρματα στολισμένα και βαριά, γράφει ο Σπύρος Μελάς. Είχε στις διαταγές του ,το Μαντά από την Πάτρα και τον Περίβολο από τα Καλάβρυτα. Στο μπουλούκι του είχε και τον Μποτσικα Κολοκοτρώνη. Γιος του Μπόσικα ήταν ο Γιάννης Κολοκοτρώνης ο πάππους του γέρου του Μοριά. Ο Ντάρας σκοτώθηκε σε ενέδρα από δολοφόνο που είχαν πληρώσει οι Τούρκοι. Νωρίτερα είχαν σκοτωθεί ο Περίβολος και Μαντας. Το θάνατο του Ντάρα εκδικήθηκε αργότερα ο Αναγνώστης Ριπεσιώτης.
ΠΑΛΜΟΣ FM 905 ΜΕΣΣΗΝΙΑ